Η ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ-ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ - ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ - ΟΛΑ ΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ - ΤΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ - ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ - Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΩΝΥΜΩΝ - ΚΑΛΗ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΙΣΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΜΑΘΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ.
ΚΑΛΩΣ ΗΛΘΑΤΕ ΣΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΜΑΣ

Τρίτη 3 Ιουνίου 2014

Η Ελληνική επιστήμη της Γεωμετρίας

Η πανάρχαια Ελληνική επιστήμη της Γεωμετρίας Η πανάρχαια Ελληνική επιστήμη της Γεωμετρίας -----Η Γεωμετρία δεν είναι βέβαια το μόνο από τα αγαθά τού πολιτισμού, πού κατέλιπεν η Ελληνική αρχαιότης, είναι όμως ασφαλώς τό διαχρονικώτερο.---

Η γεωμετρία τού Ευκλείδου, τα περίφημα "Στοιχεία", ισχύουν απαράλλακτα μέχρι σήμερα, χωρίς να χρειασθούν αναθεωρήσεις, βελτιώσεις ή κάποιες προσθήκες. Τα "Στοιχεία" αποτελούν ένα από τα αθάνατα μνημεία της ανθρώπινης σοφίας, κτήμα εσαεί των επιγιγνομένων.
Η γεωμετρία υπό την πρακτική και εμπειρική της μορφήν δεν ήταν βεβαίως άγνωστος στους αρχαίους ανατολικούς λαούς.
Ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χάρις στις γεωμετρικές τους γνώσεις μπορούσαν να αποκαθιστούν τα όρια των κτημάτων τους μετά τις ετήσιες πλημμύρες τού Νείλου.
Όμως οι σχετικές γνώσεις τους ήταν ασυστηματοποίητες και δεν ξεπερνούσαν τα όρια της απλής εμπειρίας. Εγνώριζαν τό "πώς", αλλά δέν κατώρθωσαν ποτέ νά φθάσουν στό "διατί". Αυτήν τήν δόξαν επέπρωτο νά δρέψη η ιδιοφυϊα τών αρχαίων Ελλήνων.
Ο Θαλής ο Μιλήσιος (640-546 π.Χ.) είναι εκείνος πού εισήγαγε ή μάλλον ανεκάλυψε τήν απόδειξι τών γεωμετρικών καί μαθηματικών προτάσεων. Η εύρεσις τής αποδεικτικής μεθόδου ήταν μία από τίς μεγάλες στιγμές τής Ανθρωπότητος καί εν τούτοις πολλοί λίγοι έχουν συνειδητοποιήσει τήν καταλυτική σημασία τής καινοτομίας εκείνης στήν εξέλιξι τού ανθρωπίνου πνεύματος καί στήν ιστορία τού πολιτισμού γενικώτερον.
Ο άνθρωπος αποτινάζει σιγά-σιγά τά δεσμά τής αυθεντίας καί γίνεται αυτεξούσιος, αφού μπορεί μόνος του πλέον νά γνωρίζη, νά αποδεικνύη, νά βεβαιώνεται. Ετσι λοιπόν ο Θαλής δέν θεωρείται απλώς ως ο ευρέτης τής θεωρητικής γεωμετρίας, αλλά καί ο εισηγητής τής παγκοσμίου επιστήμης.
Ιστορικό είναι τό επίτευγμα, πού διέσωσεν ο Πλούταρχος, κατά τό οποίον ο Θαλής κατέπληξε τόν Φαραώ Αμασιν, όταν υπελόγισε τό ύψος τής μεγάλης πυραμίδος εκ τού μήκους τής σκιάς, μέ τήν μέθοδο τών αναλογιών. Θά έπρεπε ο ανδριάς τού μεγάλου αυτού Μιλησίου νά κοσμή όλα τά Ανώτατα Εκπαιδευτικα Ιδρύματα, ως ελάχιστος φόρος τιμής στόν πρώτον πραγματικόν επιστήμονα τής ανθρωπότητος, πού μάλιστα εθεώρει εαυτόν ευτυχή πού εγεννήθη Ελλην.
Ο Πυθαγόρας (572-500 π.Χ.), ο μέγας αυτός φιλόσοφος, μαθηματικός καί μύστης, έδωσε νέα ώθησι στήν γεωμετρία, μισόν αιώνα αργότερα. Μάλιστα τά μισά περίπου από τά δέκα τρία βιβλία τών "Στοιχείων" τού Ευκλείδου, στηρίζονται σέ εργασίες τού Πυθαγόρου καί τής Σχολής του.
Ο Πυθαγόρας έβλεπε τήν γεωμετρία μέσα από τήν πνευματική της διάστασι, ο δέ όρκος τών νεοφύτων τού "Ομακοείου", δηλ. τής μυητικης Σχολής του, ήταν "Η Γεωμετρία νά χρησιμεύη γιά τήν πνευματική καλλιέργεια καί όχι πρός πλουτισμόν". Ονομαστόν έγινε τό Πυθαγόρειον Θεώρημα, τού οποίου τήν απόδειξιν εύρεν ο φιλόσοφος καί καταληφθείς υπό ενθουσιασμού εθυσίασε, κατά τήν παράδοσιν εκατόμβην. Τό θεώρημα αυτό εξακολουθεί ακόμη καί σήμερα νά ασκή ακαταμάχητον γοητείαν καί μέχρι τώρα έχουν καταγραφή 370 διαφορετικές αποδείξεις.
Οι αρχαίοι Ελληνες μαθηματικοί εθεώρουν τά τιθέμενα προβλήματα ως πνευματικά παίγνια καί ως καλοί αθληταί ησθάνοντο τήν υποχρέωσιν νά τιμήσουν τούς Θεούς μετά τήν νίκην των. Ετσι καί ο Θαλής, όταν απέδειξε τήν σημαντική πρότασιν ότι επί ημιπεριφερείας κύκλου βαίνει ορθή γωνία, ευγνώμων πρός τούς Θεούς εθυσίασε βούν.
Είναι δύσκολο σήμερα νά συλλάβωμε ποία σημασία είχε γιά τούς αρχαίους προγόνους μας η λύσις κάποιου προβλήματος ή η ανεύρεσις τής αιτίας ενός φαινομένου. Ο Δημόκριτος έλεγε ότι προτιμά νά ανεύρη τήν αιτίαν ενός φαινομένου παρά νά τού χαρίσουν τόν θρόνον τού Μεγάλου Βασιλέως τής Περσίας. Νά μή ξεχνούμε επίσης τόν ένθεον ζήλον τού Αρχιμήδους, όταν ανήγγειλε τήν ανακάλυψι τού νόμου τής ανώσεως, μέ τό περίφημον έκτοτε καταστάν "Εύρηκα"!.
Αμέσως μετά τήν πρώτη συγκρότησι καί συστηματοποίησι τής γεωμετρίας, τρία μεγάλα προβλήματα άρχισαν νά απασχολούν τήν ελληνική φιλοσοφική διανόησι: α) Ο τετραγωνισμός τού κύκλου, β) Τό Δήλιον Πρόβλημα (ο διπλασιασμός τού κύβου) καί γ) Η τριχοτόμησις τής γωνίας. Τά μόνα επιτρεπόμενα μέσα ήσαν ο (αβαθμολόγητος) κανών καί ο διαβήτης. Τά υπόλοιπα έπρεπε νά αναλάβη η ανθρώπινη διάνοια. Ηταν καί αυτό ένα δείγμα τού υψηλού ήθους τών αρχαίων Ελλήνων μαθηματικών, μέ την πρωτοκαθεδρία πού έδιδαν στόν καθαρό λογισμό.
Τά προβλήματα αυτά έμειναν άλυτα, όμως η προβληματική περί τήν αναζήτησιν τών λύσεων ωδήγησεν εμμέσως στήν μεγάλη ανάπτυξι τής γεωμετρίας στήν κλασσική ελληνική αρχαιότητα καί μετέπειτα. Σήμερα βέβαια, μέ τό μοιρογνωμόνιο, τίς τριγωνομετρικές μεθόδους, τούς πίνακες, τούς υπολογιστάς κτλ, τά προβλήματα αυτά είναι πλέον άνευ αντικειμένου.
Ομως η θεωρητική τους αξία παραμένει απαραμείωτος. Οι αρχαίοι είχαν σέ υψηλή περιωπή τήν γεωμετρία. Τήν εθεώρουν σάν απαραίτητο εργαλείο γιά τήν φιλοσοφική καί γενικώτερα τήν επιστημονική σκέψι. Στό υπέρθυρον τής Πλατωνικής Ακαδημείας, η επιγραφή "Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω" απεθάρρυνε τούς αμοίρους τής γεωμετρικής τέχνης νά γευθούν τά υψηλά νάματα τής φιλοσοφίας.
Μάλιστα ο Πλάτων (427-347 π.x.) εθεώρει τά μαθηματικά δώρο τών Θεών πρός τούς ανθρώπους. Εις αυτόν αποδίδεται η περίφημος φράσις: "Αεί ο Θεός γεωμετρεί", τής οποίας οι τρείς πρώτες λέξεις, κατά τρόπον παράδοξον, δίνουν τήν κατά προσέγγισιν τιμήν τού αριθμού π = 3,14. Τό "παράδοξον" δέ έγκειται εις τό ότι οι αρχαίοι Ελληνες υποτίθεται ότι αγνοούσαν τήν χρήσιν τών δεκαδικών αριθμών, καθώς δέν είχαν συλλάβει την έννοια τού μηδενός. Είναι όμως έτσι ή μήπως έχομε πολλά ακόμη να μάθωμε από την σοφία των αρχαίων προγόνων μας;
Ας σημειωθεί ακόμη ότι ο Πλάτων, μέγας μαθηματικός ο ίδιος, ήταν εκείνος πού καθιέρωσε την χρήση τού κανόνος και τού διαβήτου, πού απετέλεσε στοιχείον εγκυρότητος γιά τίς προτεινόμενες λύσεις τών γεωμετρικών προβλημάτων καί αναγκαίαν συνθήκην διά τό πνευματικώς "εύ αγωνίζεσθαι".
Στούς Αλεξανδρινούς Χρόνους, ο Ευκλείδης (330-270 π.Χ.) με τά "Στοιχεία" του εσυστηματοποίησε καί εκωδικοποίησε όλες τίς προγενέστερες γνώσεις καί παρέδωσε στήν ανθρωπότητα ίσως τό πλέον πολυδιαβασμένο καί πολυμεταφρασμένο επιστημονικό βιβλίο. Τά "Στοιχεία" δέν είναι μόνον ένα εγχειρίδιον γεωμετρίας, όπως θά ενόμιζε κανείς. Περιέχουν επίσης τίς βάσεις τής θεωρίας τών αριθμών, στήν θεμελίωσι τής οποίας ο μέγας εκείνος "Στοιχειωτής" συνέβαλεν όσον ολίγοι. Γνωστός καί εν χρήσει ακόμη σήμερα είναι ο "Αλγόριθμος τού Ευκλείδου", γιά τήν εύρεσι τού μεγίστου κοινού διαιρέτου (ΜΚΔ), η "Ευκλείδειος Διαίρεσις" κτλ.
Σήμερα ο Ευκλείδης με την γεωμετρία του εξακολουθεί να παραμένη επίκαιρος, παρά την ραγδαία μεταβολή των αντιλήψεων περί τού χώρου και τού σύμπαντος κόσμου. Ακόμη και οι νέες, "μη ευκλείδειες γεωμετρίες" τού Riemann καί τού Lobatsevski δεν εστάθησαν ικανές να αμφισβητήσουν την διαχρονική αξία των "Στοιχείων", πολλώ δε μάλλον να τα υποκαταστήσουν.
Ακολούθησε μία πλειάς λαμπρών μαθηματικών, πού διηύρυναν τον ορίζοντα της γεωμετρίας, όπως οι: Ίππαρχος, Μέναιχμος, Μενέλαος, Πτολεμαίος, Ήρων, Απολλώνιος ο Περγαίος και πολλοί άλλοι. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον Αρχιμήδη (284-212 π.Χ.), πού κατά πολλούς υπήρξε ο μεγαλύτερος μαθηματικός όλων των εθνών και όλων των εποχών.
Ακόμη ο Αλεξανδρινός Θέων, τού οποίου κόρη ήταν η περίφημος διά τήν καλλονήν της νεοπλατωνική φιλόσοφος Υπατία, εξ ίσου μεγάλη μαθηματικός και αυτή, αποκληθείσα μάλιστα "Γεωμετρική".
Η Υπατία (370-415 μ.Χ.) υπήρξε αθώο θύμα του Χριστιανικού φανατισμού, ενώ με τον Θέωνα και την ιδία ετερματίσθη ουσιαστικά η συνεισφορά των Ελλήνων στην παγκόσμια μαθηματική επιστήμη.
Η γεωμετρία αποτελεί το τελειότερον όργανον λογικής, στην ουσία είναι η λογική εφηρμοσμένη. Προάγει την σκέψη και την φαντασία, αν δε εγκύψη κανείς στο βαθύτερο περιεχόμενό της, θα συλλάβει το νόημα της αρμονίας και της εν τώ κόσμω τάξεως. Η σκέψης γίνεται εδραία, στερεά και αποφεύγονται οι άνευ έρματος νοητικές ακροβασίες. Μέσα από την γεωμετρία και τα μαθηματικά καθίσταται ευκολωτέρα η προσπέλασις των υψηλών φιλοσοφικών εννοιών.
Πριν από λίγα χρόνια, σ' ένα συνέδριο διδακτικής, ο Σοβιετικός ακαδημαϊκός Α.Δ. Αλεξανδρώφ είπε ότι εκτός από τούς μηχανικούς και τούς αρχιτέκτονες, τούς πολεοδόμους κ.α., πρέπει να διδάσκονται την Γεωμετρία σε πανεπιστημιακό επίπεδο και οι ιατροί και οι δικαστικοί. Ημείς οι σύγχρονοι Έλληνες, ως φορείς της μεγάλης εκείνης κληρονομίας, επιβάλλεται να επανασυνδεθούμε με την λαμπράν παράδοσιν των αρχαίων γεωμετρών και να φανούμε αντάξιοί τους. Είναι η ιστορική μας οφειλή. Η καλλιέργεια της Γεωμετρίας είναι δική μας υπόθεσης.
Δυστυχώς όμως η γεωμετρική παιδεία στην χώρα όπου εγεννήθη, ευρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε πλήρη υποβάθμισι και νοσεί επικίνδυνα. Η Γεωμετρία διδάσκεται ξηρά, αποσπασματικά και το χειρότερο, αποκομμένη από τις ιστορικές της καταβολές και την ευρύτερη πνευματική της διάσταση. Όπως δε παρατηρεί η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία σε πρόσφατο (Οκτώβριος 1995) διάβημά της προς το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,
"Ο περιορισμός της διδακτέας ύλης (άρα και της αντίστοιχης θεωρίας) της Γεωμετρίας, όχι μόνο οδηγεί στην υποβάθμιση τού ρόλου της, όταν είναι γνωστό ότι στην διεθνή μαθηματική κοινότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αλλά είναι βέβαιο ότι θα έχει σοβαρότατες συνέπειες στην όλη εκπαιδευτική πράξη, αφού είναι γνωστό ότι η Γεωμετρία είναι το κατ' εξοχήν μάθημα, πού βοηθάει το μαθητή να αναπτύξει την ικανότητα κριτικής σκέψεως. "Αεί ο Θεός γεωμετρεί ης καί φαντασίας".
Ιωάννης-Αδωνις Μελικέρτης


http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2014/01/h-panarxaia-ellhnikh-episthmh-ths-gewmetrias.html
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η Ελληνική επιστήμη της Γεωμετρίας "

Δευτέρα 2 Ιουνίου 2014

Διάλογος Μεγάλου Αλέξανδρου με τον Διογένη



Όποιον και αν ρωτήσεις, τι είπε ο Διογένης στον Μεγαλέξανδρο, θα σου απαντήσει εκείνο το χιλιοειπωμένο «μη μου κρύβεις τον ήλιο» ή 
 «μη μου στερείς αυτό που δεν μπορείς να μου χαρίσεις».

 ( Διογένης επε στν Μέγα λέξανδρο: "ποσκότησόν με", πο χει διττ σημασία: καί "μν μο κάνης σκιά" καί "μν μ σκοτίζης")

Οι νεοέλληνες ειδικοί κατά έναν περίεργο τρόπο, σταματούν εδώ χωρίς να επεκτείνονται στην υπόλοιπη συζήτηση του Αλεξάνδρου με τον Διογένη, η οποία είναι πραγματική διάλεξη πολιτικής κοινωνιολογίας. Ο Διογένης συμφωνεί με την Σωκρατική αντίληψη περί γνώσεως. Δηλαδή δεν μπορεί να ασχοληθεί κάποιος επιτυχώς και επωφελώς με κάτι αν το αγνοεί.

Νομίζεις λέει στον Μέγα Αλέξανδρο πως είναι ηνίοχος εκείνος που δεν μπορεί να κρατήσει τα ηνία; Ή εκείνος που δεν ξέρει να κυβερνήσει είναι κυβερνήτης; Ο Αλέξανδρος τότε, ανήσυχος μήπως θεωρηθεί ότι δεν γνωρίζει να βασιλεύει, ρωτά πολύ εύστοχα: Ποιος διδάσκει την βασιλική τέχνη που πρέπει να μεταβεί κανείς για να την μάθει;

Στο ερώτημα ο Διογένης απαντά, πως η μόρφωση είναι δυο ειδών. Εκείνη που διαθέτει ο άνθρωπος από την φύση, την «θεία», και εκείνη που αποκτά από τους ανθρώπους την «ανθρώπινη». Δηλαδή η έμφυτη και η επίκτητη. Για να γίνει όμως κάποιος σωστά μορφωμένος, είναι απαραίτητο να προστεθεί η ανθρώπινη στην θεία. Δηλαδή ο κυβερνήτης ο βασιλεύς ο ιατρός πρέπει να έχει το ταλέντο, την έμφυτο κλίση να κυβερνήσει να βασιλεύει να ιατρεύει κλπ. Η άποψη αυτή του Διογένους επικρατεί σήμερα στην παιδαγωγική επιστήμη και αποτελεί την βάση του επαγγελματικού προσανατολισμού.

Ο Διογένης βεβαιώνει τον Αλέξανδρο, ότι όποιος έχει την θεϊκή-έμφυτη μόρφωση, εύκολα αποκτά και την άλλη, την ανθρώπινη, αφού ακούσει λίγα και λίγες φορές. Απορίας άξιο είναι, γιατί περιορίζουν τον Διογένη στα αστεία και στα πειράγματά του και «αγνοούν» την προσφορά του στην επιστήμη της πολιτικής κοινωνιολογίας. Άλλωστε δεν είπε τυχαία στο τέλος την κουβέντα ο Αλέξανδρος, πως, «Αν δεν ήμουν Αλέξανδρος θα ήθελα να ήμουν Διογένης». 

Ολοκληρώνοντας τον διάλογό του ο Διογένης, με τον Μέγιστο της οικουμένης, λέει: «Ακόμη κι αν κατακτήσεις όλον τον κόσμο, ακόμη κι αν περάσεις τις ηράκλειες στήλες και κατακτήσεις την μεγάλη ήπειρο που βρίσκεται πέρα από τον μεγάλο ωκεανό που είναι μεγαλύτερη από την Ασία, δεν θα είσαι μεγάλος βασιλιάς, αν πρώτα δεν είσαι καλός άνθρωπος. «Μείζω της Ασίας ήπειρον, τον Ωκεανόν διανηξάμενος».

Σε ποιά Ήπειρο αναφερόταν ο Διογένης άραγε; Μα είναι πασιφανές πως μιλάει για την Αμερική ( καθότι η Ατλαντίδα ήταν στον βυθό...). Είναι προφανές πως η μυστική ιστορία του Γένους μας εξαπλώνεται σε μέρη και καταστάσεις που δεν έχουμε αντιληφθεί. 

Η αρχαία Ελληνική πραγματεία και μυθολογία - ιστορία μας μιλάει για υπερατλαντικά ταξίδια σε όλο τον κόσμο, για υπερόπλα, ακόμα και για πτητικές μηχανές. Ως πότε θα κλείνουμε τα μάτια σε κάτι που "βγάζει μάτι". Δεν νομίζω ότι είναι ούτε ντροπή, ούτε φασιστικό να πούμε πως η Ελλάς είναι η γενέτειρα και ο ηνίοχος κάθε ανθρώπινης γνώσης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Διάλογος Μεγάλου Αλέξανδρου με τον Διογένη"

Ν. Λυγερός: "Από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης... στα Μεγάλα Κατεχόμενα". Κόρινθος, 31/05/2014


ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ν. Λυγερός: "Από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης... στα Μεγάλα Κατεχόμενα". Κόρινθος, 31/05/2014 "

ΕΛΛΑΔΑ.Αυτά τα μάρμαρα είναι δικά μας. Μας ανήκουν.


Βρετανός συγγραφέας: «Τα Ελγίνεια δεν ανήκουν σε εμάς»

«Για πολλά χρόνια ήμουν αντίθετος με τις διακοπές και την επιστροφή των Ελγινείων μαρμάρων. Έκανα λάθος και για τα δύο». Με αυτά τα λόγια ξεκινάει το άρθρο του για την εμπειρία του από την Ελλάδα ο βραβευμένος με Booker Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Χάουαρντ Τζέικομπσον σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Independent.Για πολλά χρόνια ήμουν αντίθετος με τις διακοπές και την επιστροφή των Ελγινείων (sic) μαρμάρων
Ο κ. Τζέικομπσον σε ένα άρθρο-ύμνο για την Ελλάδα αναφέρει πως μέχρι πριν λίγο καιρό ήταν ενδεχομένως ο μοναδικός Βρετανός συγγραφέας που δεν είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. «Ήμουν ένα παιδί του Μάντσεστερ.
Και δεν είχα καμία προκατάληψη για τον Ελληνικό λαό, αλλά αυτές οι εικόνες με τον Ζορμπά και τον Άντονι Κουίν να χορεύει συρτάκι στην παραλία ήταν κάτι που με απωθούσε» αναφέρει ο συγγραφέας, υπογραμμίζοντας πως όταν δίδασκε στο Σίδνεϊ ή αργότερα στην Οξφόρδη συνάντησε πολλούς Έλληνες οι οποίοι πήγαιναν με της μητέρες τους ακόμα και στις νυχτερινές εξόδους ώστε οι ίδιες να εγκρίνουν τις κοπέλες που θα γνώριζαν. «Έμοιαζαν ακριβώς σαν τους Εβραίους» αναφέρει ο κ. Τζέικομπσον.
Όπως αναφέρει στο άρθρο του το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως ήταν κάθε φορά που η συζήτηση αφορούσε στα  Ελγίνεια (έτσι τα ονομάζει) μάρμαρα. «Αυτά τα μάρμαρα είναι πλέον δικά μας. Μας ανήκουν. Και αν αρχίζαμε να επιστρέφουμε μουσειακά εκθέματα θα έπρεπε να κλείσουμε όλα τα Μουσεία». Σε αυτό το σημείο ο Βρετανός αναφέρεται στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, πριν από λίγο καιρό.
«Όταν όμως βρίσκεσαι στο εκπληκτικό Μουσείο της Ακρόπολης και παίρνεις το δείπνο σου σε ένα εστιατόριο με θέα τον ίδιο τον Παρθενώνα όλα αλλάζουν. Ξαφνικά συνειδητοποιώ το κενό.
Την απουσία των μαρμάρων. Ξαφνικά καταλαβαίνεις πως τα μάρμαρα δεν ανήκουν σε εμάς. Μια τρελή παρόρμηση με καταλαμβάνει. Θέλω να φωνάξω στους Έλληνες πως θα τους φέρω εγώ προσωπικά πίσω τα μάρμαρα.
Κοιτάζω το απαλό καστανό χρώμα των ματιών τους, όπως θα έκανε ο Λόρδος Μπάιρον πριν από χρόνια και με κυριεύει μια έκσταση συντροφικότητας. Όχι μόνο θα φέρω πίσω τα μάρμαρα αλλά θα γκρεμίσω ακόμα και τον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου».
Ο κ. Τζέικομπσον αναφέρει στο άρθρο του πως αφού επέστρεψε, έστω και εικονικά, τα μάρμαρα στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, τους Έλληνες, φεύγει για την Κρήτη. Και συγκεκριμένα για τα Χανιά. «Μια όμορφη πόλη. Με ωραία εστιατόρια και φιλόξενους ανθρώπους και μια ανακαινισμένη Συναγωγή» αναφέρει μεταξύ άλλων για τα Χανιά ο Βρετανός συγγραφέας. «Εδώ στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου μου ακούω τέσσερις Ελληνίδες να μιλούν με μια φωνή που θα έκανε ακόμα και τον Οδυσσέα να λησμονήσει για πάντα το σπίτι του» συνεχίζει  ο  Χάουαρντ Τζέικομπσον και καταλήγει: «Να ταξιδεύεις αναγνώστη. Χαλαρώνει το μυαλό...».

http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2014/06/bretanos-syggrafeas-ta-elgineia-den-anhkoun-se-emas.html
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "ΕΛΛΑΔΑ.Αυτά τα μάρμαρα είναι δικά μας. Μας ανήκουν."

Η δοκιμασία των αρχόντων στην Αρχαία Αθήνα


Η δημοκρατία δεν "φύτρωσε" ξαφνικά στην ελληνική πολιτική σκέψη. Τα πρώτα σπέρματά της ανάγονται στην αυγή της εμφάνισης του λαού αυτού, στη μυθολογία του. Δεν είναι του...
παρόντος να αρχίσουμε από εκεί. Θα σταθούμε μόνο σε ένα γεγονός: η "εκκλησία του δήμου" (λαϊκή συνέλευση θα λέγαμε σήμερα) υπάρχει και λειτουργεί πολύ πριν εμφανιστεί η δημοκρατία. Έστω και αν οι δικαιοδοσίες της είναι, ακόμη, πολύ περιορισμένες: να εγκρίνει ή όχι τις προτάσεις των βασιλέων ή άλλων αρχόντων.

Σύμφωνα με ένα Νόμο, που αποδίδεται στον Σόλωνα, όποιος πολίτης στην Αρχαία Αθήνα αναλάμβανε δημόσιο αξίωμα (είτε από εκλογή είτε από κλήρωση) πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, έπρεπε να υποβληθεί σε δοκιμασία!

Συγκεκριμένα, οι υποψήφιοι έπρεπε να λογοδοτήσουν για το σύνολο του μέχρι τότε βίου τους «παντός του βίου λόγον διδόναι» προκειμένου να αποδειχθεί αν πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος και κατά συνέπεια αν είναι άξιοι να αναλάβουν το αξίωμά τους!

Μεταξύ, άλλων οι υποψήφιοι αθηναίοι άρχοντες έπρεπε να αποδείξουν:

- τα δημοκρατικά τους φρονήματα

- την εκπλήρωση των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων

- ότι δεν είχαν καμιά εκκρεμή οικονομική υποχρέωση προς την πόλη

- την φροντίδα των γονέων και την απόδοση μεταθανατίων τιμών.

- την κτήση ακίνητης ιδιοκτησίας εντός των ορίων της Αττικής

Ιδιαίτερα για τους ανώτατους άρχοντες (άρχων βασιλεύς, επώνυμος άρχων, πολέμαρχος και οι 6 θεσμοθέται) έπρεπε να υποβληθούν σε διπλή δοκιμασία τόσο από τη Βουλή, όσο από το λαϊκό Δικαστήριο, την Ηλιαία!

Αν ο υποψήφιος αποδοκιμαζόταν από τα όργανα αυτά, του απαγορευόταν η συμμετοχή στις πολιτικές δραστηριότητες!

Με τη λήξη της θητείας τους λογοδοτούσαν:

α) στην επιτροπή λογιστών, η οποία είχε την ευθύνη της σύνταξης ειδικής απολογιστικής εκθέσεως!
β) Η έκθεση ελέγχεται από το δικαστήριο της Ηλιαίας η οποία είχε το δικαίωμα να επιβάλλει και ποινικές κυρώσεις!

Όχι, ασυλία δεν υπήρχε!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η δοκιμασία των αρχόντων στην Αρχαία Αθήνα"

Κωπαϊδα....Έργο- μαμούθ από την μυκηναϊκή εποχή

ergo mamoyth
  •  
  •   Δύο εκατομμύρια κυβικά μέτρα χώματος απομακρύνθηκαν από τη Βοιωτία προκειμένου να αποξηρανθεί η Κωπαΐδα, κατά μυκηναϊκή περίοδο! Ένα έργο που ακόμη και σήμερα θα χαρακτηριζόταν «μεγάλο» έχει αφήσει έκπληκτους τους αρχαιολόγους!Η αποξήρανση της λίμνης δεν είναι μια ιδέα που συνέλαβαν οι σύγχρονοί μας, αφού ήδη  από τη μυκηναϊκή εποχή υπήρχε σύστημα διαχείρισης υδάτων στην Κωπαΐδα. Τα πρώτα ίχνη που αποκαλύπτονται εντυπωσιάζουν τους αρχαιολόγους που διεξάγουν ειδική έρευνα, αναζητώντας με λεπτομέρεια τις εκτροπές ποταμών που έγιναν ώστε να τιθασευτεί η λίμνη.Το βόρειο ανάχωμα (στη φωτογραφία) λειτουργούσε ως φράγμα ανάσχεσης και κατακράτησης υδάτων, αφήνοντας στην άλλη πλευρά εδάφη στεγνά για καλλιέργεια.
  •   Κατά τον 13ο αιώνα π.Χ. ο Ορχομενός ήταν το μεγάλο διοικητικό κέντρο της περιοχής και βρισκόταν σε ανταγωνισμό με τη Θήβα, που έγινε διαχρονικός. Αναζητούσε περισσότερα καλλιεργήσιμα εδάφη και υπολόγισε πως θα είχε αρκετά, αν κατάφερνε να δαμάσει τον μοναδικό φυσικό πόρο που είχε δίπλα του, τη λίμνη. Κατάφερε να εκτρέψει δύο ποτάμια που την τροφοδοτούσαν προς τη θάλασσα (Βοιωτικός Κηφισός και Μέλας), καθώς και χειμάρρους, και έτσι απέκτησε και άλλες γαίες, αλλά και υδροδοτήθηκαν περιοχές μη εύφορες. » Ο άνθρωπος εκείνης της εποχή» εξηγεί η επικεφαλής της έρευνας δρ Έλενα Κουντούρη στη Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ » έπρεπε να εκμεταλλευθεί τις καταβόθρες και να υπερνικήσει φυσικά εμπόδια ώστε τα νερά να οδηγηθούν 2,5 χιλιόμετρα μακρύτερα. Ταυτοχρόνως, έκανε τεχνικά έργα. Δύο μεγάλα αναχώματα δείχνουν τις τεχνικές της εποχής. Το βόρειο λειτουργούσε ως φράγμα ανάσχεσης και κατακράτησης υδάτων, αφήνοντας στην άλλη πλευρά εδάφη στεγνά για καλλιέργεια».
    Εργα – μαμούθ από τη μυκηναϊκή εποχή
    Το νότιο ανάχωμα ήταν σε αγροτικό δρόμο που ακολουθεί την πορεία των νερών, και είχε κατασκευαστεί με κυκλώπειο σύστημα δόμησης. Το πλάτος των αναχωμάτων είναι 30 μέτρα σε σημεία πίεσης και μικρότερο σε άλλα σημεία. Ενα τόσο μεγάλο έργο χρειαζόταν επίβλεψη και περιφρούρηση για τη σωστή λειτουργία του.
    Μια ισχυρή οχυρή εγκατάσταση στον Γλα φαίνεται πως έπαιζε αυτόν ακριβώς τον ρόλο: επίβλεψη του ζωτικού αποστραγγιστικού έργου, συγκέντρωση και φύλαξη της παραγωγής από την πεδιάδα.

    Αυτό το μεγαλόπνοο τεχνικό έργο απαιτούσε συγκεντρωτική και οργανωμένη εξουσία κατά την ανασκαφέα. Δεν είναι εύκολο να απομακρυνθούν 2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα χώματος, ούτε είναι εύκολο να γίνουν οι διευθετήσεις και οι κατασκευές χωρίς οργανωμένο και συστηματικό σύστημα προμηθειών. Η μετακίνηση ογκολίθων, απαιτεί, επίσης, συγκεκριμένες δυνάμεις και οργάνωση.
    Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ (www.ethnos.gr)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Κωπαϊδα....Έργο- μαμούθ από την μυκηναϊκή εποχή"

Κυριακή 1 Ιουνίου 2014

Ν. Λυγερός: "Διαχρονική Στρατηγική Ελληνισμού". Ολυμπιακό Κέντρο Άνω Λιοσίων.1. 31/05/2014

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Ν. Λυγερός: "Διαχρονική Στρατηγική Ελληνισμού". Ολυμπιακό Κέντρο Άνω Λιοσίων.1. 31/05/2014 "

Γυναίκα, δουλεία και ελευθερία στην ελληνική αρχαιότητα

Δρ. Αρχαίας Ιστορίας
Πανεπιστήμιο Bristol

Τα κοινωνικά συστήματα της αρχαιότητας είχαν ενσωματώσει το θεσμό της δουλείας στις δομές τους. Γνωρίζουμε από πληθώρα πηγών ότι, ενώ οι ενήλικοι άνδρες συνήθως θανατώνονταν είτε στο πεδίο της μάχης είτε κατά την κατάληψη κάποιας πόλης, οι γυναίκες και τα παιδιά αιχμαλωτίζονταν και πωλούνταν ως δούλοι (ήδη από την ομηρική εποχή).[1]
Η Γυναίκα στην Αρχαιότητα. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Ποια ήταν όμως η σχέση ανάμεσα στους δούλους, άνδρες και γυναίκες, και στις γυναίκες της δουλοκτητικής τάξης; Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστέψει κανείς ότι οι γυναίκες-δουλοκτήτες ή οι σύζυγοι των δουλοκτητών ήταν πιο ήπιες στη μεταχείριση των δούλων, ότι δεν τους εκμεταλλεύονταν άγρια τόσο στο οικονομικό όσο και στο σεξουαλικό επίπεδο; Η απάντηση δεν είναι εύκολο να δοθεί, όμως φαίνεται ότι οι γυναίκες δεν υπήρξαν καλύτερες, ούτε χειρότερες, από τους άνδρες σε καμία εποχή, και ότι το φύλο του εκμεταλλευτή δεν επηρέαζε αποφασιστικά το βαθμό εκμετάλλευσης των δούλων, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις.
Ανταγωνισμός μεταξύ νόμιμης συζύγου και δούλης – παλλακίδας
Από την ομηρική εποχή ο σεξουαλικός ανταγωνισμός μεταξύ της νόμιμης συζύγου και της δούλης-παλλακίδας ήταν έντονος, ιδιαίτερα αν η σύζυγος ήταν στείρα ή είχε γεννήσει μόνο κόρες: αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα ομηρικά έπη ως ιστορικές πηγές, τότε θα συμπεράνουμε ότι τα νόθα παιδιά που ήταν οι καρποί των ενώσεων του κυρίου και κάποιας δούλης είχαν μια στοιχειώδη κοινωνική αναγνώριση και ίσως κάποια δικαιώματα στην πατρική περιουσία. Τουλάχιστον σε αυτά τα συμπεράσματα καταλήγει κανείς, αν αναλογιστεί ότι στην Οδύσσεια ο Τηλέμαχος, όταν επισκέπτεται το παλάτι του Μενελάου και της Ελένης στη Σπάρτη, παρευρίσκεται σε διπλές γαμήλιες τελετές: της νόμιμης θυγατέρας του ζεύγους Ερμιόνης αλλά και του νόθου γιου που ο Μενέλαος είχε αποκτήσει από τη σχέση του με μια δούλη.[2]
Στην Ιλιάδα, η ιέρεια της Αθηνάς, η Θεανώ, αποτελεί σπάνιο παράδειγμα ανεκτικής συζύγου: έφθασε στο σημείο να θηλάζει η ίδια τον νόθο γιο του άνδρα της, του Αντήνορα, για να τον ευχαριστήσει.[3] Ο Ευριπίδης βάζει στο στόμα της Ανδρομάχης παρόμοια λόγια, που όμως φαίνεται να είναι επινόηση του τραγικού ποιητή, καθώς στην Ιλιάδα δεν υπάρχει σχετική αναφορά και το παράδειγμα της Θεανώς αναφέρεται ως σπανιότατη περίπτωση συζυγικής ανοχής.[4]
Καθώς σε κάθε πατριαρχική κοινωνία η γυναίκα αξιολογείται με μοναδικά κριτήρια την ομορφιά της και την αναπαραγωγική της ικανότητα, καμία νόμιμη σύζυγος δεν θα ήταν τόσο ανόητη ώστε να αποδεχτεί την παλλακίδα του άνδρα της και τα νόθα παιδιά του: κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε σοβαρό κλονισμό της θέσης της μέσα στον «οίκο».
Απεικόνιση της δολοφονίας της Κασσάνδρας σε ερυθρόμορφη κύλικα του 5ου αι. π.χ.\
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις σωζόμενες τραγωδίες και των τριών μεγάλων τραγικών έχουν ως κεντρικό ή δευτερεύον θέμα τη σύγκρουση συζύγου και παλλακίδας: στο πρώτο έργο της αισχύλειας τριλογίας Ορέστεια, τον Αγαμέμνονα, κυριαρχεί η σύγκρουση της δεσποτικής και αρχομανούς Κλυταιμνήστρας και της αιχμάλωτης παλλακίδας του Αγαμέμνονα, της Κασσάνδρας. Οι ομηρικές βασίλισσες φαίνεται ότι βρίσκονταν συχνά στην ίδια θέση με τις ασσύριες ομόλογές τους, που υποδέχονταν τις αιχμάλωτες γυναίκες και συχνά ήταν υπεύθυνες για την επιλογή των παλλακίδων που θα στελέχωναν το χαρέμι του άνδρα τους.[5]
Όμως, οι αρχαίες βασίλισσες του ελληνικού χώρου δεν ήταν τόσο ανεκτικές: στην Οδύσσεια αναφέρεται ότι ο πατέρας του Οδυσσέα, ο Λαέρτης, αν και αγόρασε αντί υψηλής τιμής τη δούλη Ευρύκλεια, δεν την έκανε παλλακίδα του, για να μη στενοχωρήσει τη νόμιμη σύζυγό του, την Αντίκλεια.[6] Στην Ιλιάδα, αντίθετα, υπάρχει η σύγκρουση ανάμεσα στον Φοίνικα και στον πατέρα του, σύγκρουση με μήλο της έριδας την παλλακίδα του πατέρα και με υποκινήτρια τη νόμιμη σύζυγο και μητέρα του Φοίνικα.[7]
Η Κλυταιμνήστρα δολοφονεί τόσο το σύζυγό της Αγαμέμνονα, όσο και την αθώα παλλακίδα του, την Κασσάνδρα, όχι γιατί τρέφει αγάπη για το σύζυγό της και αισθάνεται προδομένη αλλά γιατί προσβλήθηκε η βασιλική της τιμή:
«Και αυτήν την απόφασίν μου ενόρκως σου την ανακοινώνω. Μα την τελεία Δίκη της θυγατέρας μου, μα την Άττην και την Ερινύα, χάριν των οποίων εφόνευσα αυτόν εδώ, δεν θα πατήσει μέσα εις το σπίτι μου ίχνος φοβίας, όσον καιρό ανάβει την εστία ο Αίγισθος αφοσιωμένος σε μένα, όπως και πριν. Αυτός αποτελεί για μένα θαρραλέα προστατευτική ασπίδα. Κάτω νεκρός ευρίσκεται αυτός, αφού επρόδωσε εμένα και εχαριτολογούσε με τις Χρυσηίδες εις την Τροία. Το ίδιο κείται νεκρή και αυτή η αιχμαλωτισμένη μάντισσα και ερωμένη του, η πιστή του συγκοιμώμενη, με την οποία πλάγιαζε στο στρώμα του πλοίου. Δεν έμειναν ατιμώρητοι. Αυτός με τον τρόπο που σας περιέγραψα. Και αυτή, αφού σαν κύκνος θρήνησε τον θάνατό της, έπεσε πάνω στον αγαπημένο της νεκρή».[8]
Έχει προηγηθεί η σύγκρουση των δύο γυναικών, κατά την οποία η Κασσάνδρα παρέμεινε βουβή, ενώ η Κλυταιμνήστρα οδηγήθηκε από έναν ψευδή οίκτο προς μια προσπάθεια ταπείνωσης της Κασσάνδρας, η οποία αντιμετωπίζεται ως βάρβαρη, άλαλη, αγρίμι που μόλις έχει αιχμαλωτιστεί.[9] Η D.E. McCoskey ανέπτυξε την εξής θέση, με βάση τη σύγκρουση των δύο γυναικών: η Κλυταιμνήστρα, τυφλωμένη από την αρχομανία της, δεν θέλει να δει ότι μπορεί να υπάρχουν κοινά σημεία ανάμεσα στην Κασσάνδρα και την ίδια, και οι δύο ως γυναίκες είναι θύματα της πατριαρχίας.
Όμως, η Κλυταιμνήστρα επιδιώκει να δράσει ως «υπερ-γυναίκα», αρνούμενη το φύλο της, και η θεά Αθηνά θα την πληρώσει με το ίδιο νόμισμα, καθώς, αρνούμενη τη θηλυκή της υπόσταση, θα ψηφίσει υπέρ της αθώωσης του γιου και δολοφόνου της αργείας βασίλισσας.[10]
Αργότερα, ο Δίων Χρυσόστομος, εκπρόσωπος της λεγόμενης Δεύτερης Σοφιστικής, που έζησε κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., επιχείρησε να ρίξει φως στην άγνωστη προσωπικότητα της πρώτης παλλακίδας του Αγαμέμνονα, της Χρυσηίδας, και έμμεσα στη συμπεριφορά της Κλυταιμνήστρας, στον 61ο λόγο του, με τίτλο «Χρυσηίδα».
Εκεί υποστηρίζει ότι η βουβή, ως χαρακτήρας, Χρυσηίδα ήταν μια έξυπνη γυναίκα που ώθησε τον πατέρα της να την εξαγοράσει μόνον όταν κατάλαβε πόσο ωμός ήταν ο Αγαμέμνονας: αφού πρόσβαλε δημόσια τη νόμιμη γυναίκα του, που ήταν η μητέρα των παιδιών του και βασίλισσα, πώς θα φερόταν απέναντι στην ίδια, μια ασήμαντη δούλη-παλλακίδα, μόλις κουραζόταν από τα θέλγητρά της (Ιλιάδα Α 113-115); Επίσης, ο Δίων παρουσιάζει τη Χρυσηίδα να προβληματίζεται όταν μαθαίνει ότι οι Aτρείδες «γυναικοκρατούνταν» και ότι η Κλυταιμνήστρα ήταν μια σκληρή και δυναμική γυναίκα: μια τέτοια σύζυγος ήταν κακός οιωνός για οποιαδήποτε παλλακίδα.
Η σύγκρουση συζύγου-παλλακίδας παίρνει τρομακτικές διαστάσεις στην τραγωδία του Ευριπίδη Ανδρομάχη, όπου η νόμιμη σύζυγος του Νεοπτόλεμου, η Ερμιόνη και η παλλακίδα του, η Ανδρομάχη, συγκρούονται άγρια: η Eρμιόνη παραμένει στείρα και, έξαλλη που η Ανδρομάχη έχει χαρίσει γιο στον Νεοπτόλεμο, αποπειράται, με τη βοήθεια του πατέρα της Μενέλαου, να σκοτώσει και την Ανδρομάχη και το γιο της. Στη μακρά στιχομυθία ανάμεσα στις δύο γυναίκες, η Ερμιόνη, ελαφρόμυαλη και αλαζονική, προσπαθεί να υποβιβάσει την αντίπαλό της στο επίπεδο του «φύσει δούλου», του ανόητου βάρβαρου. Της τονίζει ότι είναι ένα τίποτα, μια αιχμάλωτη, δούλη σε ξένη γη, χωρίς ελπίδα για βοήθεια από κανέναν.[11]
Η Ερμιόνη περηφανεύεται για την πλούσια προίκα της, για τη δυνατότητα που της δίνει να μιλάει ελεύθερα, αλλά δεν έχει καμία δύναμη απέναντι στον άνδρα της: αν αυτός καταλάβει το σχέδιό της την περιμένει ο θάνατος ή η υποδούλωση.[12] Όντας γυναίκα, η εξουσία της πάνω στους δούλους περιορίζεται σημαντικά από εκείνη του συζύγου της επάνω της.
Οι γυναίκες ως λάφυρα πολέμου: μετά την κατάληψη της Τροίας, ο Αίος ο Λοκρός βιάζει την Κασσάνδρα. Ερυθρόμορφο κύπελλο, περ. 440-430 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου.


Το ίδιο ισχύει για την άτυχη σύζυγο του Ηρακλή, τη Δηιάνειρα, αν και αυτή παρουσιάζεται στην τραγωδία του Σοφοκλή Τραχίνιαι  ως μια συμπαθής μορφή. Ύστερα από χρόνια μοναξιάς και ανοχής των άπειρων απιστιών του συζύγου της, δεν μπορεί να αντέξει να μοιράζεται το συζυγικό κρεβάτι με μια άλλη: αυτό συνιστά κλονισμό της θέσης της στον οίκο και δεν μπορεί να το αφήσει έτσι. Όμως, σε αντίθεση με την Κλυταιμνήστρα και την Ερμιόνη, είναι μια καλόψυχη γυναίκα: συμπονά την άτυχη Ιόλη, την παλλακίδα του Ηρακλή, όταν τη βλέπει μέσα στο κοπάδι των αιχμάλωτων γυναικών που ο Ηρακλής στέλνει στον οίκο του ως λάφυρα, μετά την άλωση της Οιχαλίας: «Με πλημμυρίζει, φίλες μου, οίκτος να βλέπω αυτές τις άμοιρες στην ξένη γη, ξεσπιτωμένες κι ορφανές και σκλάβες. Γεννήθηκαν ελεύθερες και τώρα το πικρό ψωμί θα τρώνε της δουλείας».[13]
Η Δηιάνειρα δεν έχει σκοπό να σκοτώσει την Ιόλη ούτε να τη βλάψει με κάποιον άλλο τρόπο. Θα επιχειρήσει απλά να ξανακερδίσει την αγάπη του Ηρακλή με το μαγικό φίλτρο που της έδωσε ο Κένταυρος Νέσσος πριν πεθάνει, δίχως να γνωρίζει ότι πρόκειται για δηλητήριο.
Από τις τρεις αυτές τραγικές ηρωίδες εκείνη που πλησιάζει περισσότερο τη μέση αρχαία Ελληνίδα είναι η Δηιάνειρα. Η θέση της νόμιμης συζύγου μπορούσε να κλονιστεί σοβαρά από το δεσμό του άνδρα της με μια δούλη, αν και στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. η νομοθεσία δεν άφηνε περιθώρια για να γίνουν τα παιδιά ενός τέτοιου δεσμού τίποτα περισσότερο από δούλοι.
Για την ακρίβεια καθ’ όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας η νομική θέση ενός παιδιού καθοριζόταν από τη νομική θέση της μητέρας του: το παιδί μιας δούλης ήταν, από νομική άποψη, δούλος. Όμως, διαφορετικές πηγές μας παρουσιάζουν δούλες να σφετερίζονται αντικείμενα και προνόμια της κυρίας τους χάρη στην εύνοια του κυρίου. Σε ένα μύθο του Αισώπου, μια άσχημη και κακότροπη δούλη κατάφερε να την αγαπήσει ο κύριός της και εκείνη με το χρυσάφι που της έδινε στολιζόταν και μάλωνε με την κυρά της.[14] Τελικά, χρειάστηκε η επέμβαση της θεάς Αφροδίτης, για να συμμαζευτεί κάπως η υπερφίαλη δούλη.
Πολύ πιο ενδιαφέρουσα είναι μια επιγραφή (αχρονολόγητη) χαραγμένη σε όστρακο, που βρέθηκε στην αρχαία αγορά της Αθήνας: πρόκειται για το κείμενο της επιστολής μιας Αθηναίας που, ενώ βρισκόταν στην Κόρινθο, έμαθε ότι κατά την απουσία της ο σύζυγός της όχι μόνο απελευθέρωσε τη δούλη και ερωμένη του αλλά και συζούσε ανοιχτά μαζί της και της επέτρεπε να χρησιμοποιεί τα ρούχα και τα κοσμήματα της γυναίκας του. Η αθηναία κυρία έγινε έξαλλη που ο σύζυγος ξεπέρασε κάθε όριο και έγραψε αμέσως στους συγγενείς της, ζητώντας τους να επέμβουν γιατί η συμπεριφορά του συζύγου εξευτέλιζε όχι μόνο την ίδια αλλά και ολόκληρο το γένος τους.[15]
Σε μια ερμηνεία ονείρου από τον Αρτεμίδωρο (2ος αι. μ.Χ.), μια υπηρέτρια που κάποιος την είδε στον ύπνο του να απαγγέλλει ευριπίδειους στίχους («Ψήσε, κατάκαψε τις σάρκες μου, χόρτασε από μένα»), έπεσε θύμα της άγριας ζηλοτυπίας της κυρίας της, κι ο συγγραφέας βρήκε πολύ φυσικό το ότι απήγγειλε στίχους από την Ανδρομάχη.[16]
Όμως και μια δούλη μπορούσε να βλάψει την κυρία της: σε ένα άλλο όνειρο, αυτή τη φορά μιας ελεύθερης γυναίκας, η υπηρέτρια έπλεκε τα μαλλιά της και χρησιμοποίησε παρά τη θέλησή της την εικόνα της που ήταν ζωγραφισμένη σε έναν πίνακα, καθώς και τα ρούχα της, σαν να επρόκειτο να παρελάσει σε πομπή. Πολύ σύντομα, η υπηρέτρια τη χώρισε από τον άνδρα της, με συκοφαντίες.[17]
Τέλος, κάποιες επιγραφικές μαρτυρίες (από την ελληνιστική εποχή) υποδηλώνουν ότι αν η νόμιμη σύζυγος ήταν στείρα, ο σύζυγος που αποκτούσε γιο από μια δούλη-παλλακίδα μπορούσε να απελευθερώσει την ίδια και το παιδί και να τους καταστήσει συγκληρονόμους με τη νόμιμη χήρα του. Αυτό έπραξε κάποιος Κλεομάντης σε μια απελευθερωτική επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ. από τους Δελφούς.[18]
Ιδιαίτερα αποκαλυπτική είναι η απελπισία της Κρέουσας, της βασίλισσας της Αθήνας στην τραγωδία Ίων του Ευριπίδη, όταν οι ακόλουθές της τής ανακοινώνουν ότι ο βασιλικός της σύζυγος, ο Ξούθος, ανακάλυψε ότι έχει έναν νόθο γιο και ότι σκοπεύει να τον φέρει στην Αθήνα και να τον αναγορεύσει διάδοχο του θρόνου που ανήκε στην ίδια, η οποία καταγόταν από τον Κέκροπα, τον πρώτο βασιλιά της Αττικής. Η αθηναία πριγκίπισσα δεν μπορεί να δεχτεί ότι στον οίκο της θα γίνει διάδοχος ο γιος ενός ξένου (ο Ξούθος δεν ήταν Αθηναίος) και μιας δούλης: «Και το χειρότερο θα πάθεις, Δέσποινα. Έναν χωρίς μάνα και όνομα και σκλάβας γιο θα σου στήσει αφέντη. Αν ήταν γιος αρχόντισσας και σ’ έπειθε αφού είσαι άτεκνη – ας το ’φερνε αν ήθελε».[19]
Η συμπεριφορά των γυναικών της δουλοκτητικής τάξης απέναντι στους δούλους

Κυρία, η οποία απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο της, ενώ μια δούλη τη δροσίζει κουνώντας μια βεντάλια. Αμφορέας της Απουλίας των μέσων του 4ου αι. π.χ.
         Αφήνοντας κατά μέρος την ιδιάζουσα συμπεριφορά απέναντι στις δούλες-παλλακίδες, ποια ήταν η γενικότερη στάση των ελεύθερων γυναικών απέναντι στους δούλους; Οι γυναίκες δεν διέφεραν σε γενικές γραμμές από τους άνδρες στη συμπεριφορά τους απέναντι στους δούλους: εκμεταλλεύονταν την εργασία τους, τους τιμωρούσαν το ίδιο σκληρά όταν έκαναν σφάλματα ή όταν επιχειρούσαν να δραπετεύσουν.
Στις τραγωδίες του Ευριπίδη Μήδεια, Ίων, Ιππόλυτος, οι ηρωίδες, Μήδεια, Κρέουσα και Φαίδρα, στηρίζονται για βοήθεια σε δούλους: η Μήδεια και η Φαίδρα βασίζονται στη βοήθεια της παλιάς τους τροφού, ενώ η Κρέουσα απολαμβάνει την πολύτιμη βοήθεια του ηλικιωμένου παιδαγωγού της. Οι παλιοί παιδαγωγοί, οι παλιές τροφοί συνδέονται με έντονους συναισθηματικούς δεσμούς με τις κυρίες (και τους κυρίους τους), όπως φαίνεται και από τα πορίσματα της διατριβής της Κατερίνας Συνοδινού.[20] Αυτό δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο. Οι παιδαγωγοί και οι τροφοί είναι οι δούλοι που είχαν τις περισσότερες πιθανότητες να απελευθερωθούν και χωρίς υλικά ανταλλάγματα.
Αλλά και οι ίδιες οι κυρίες συχνά έτρεφαν μεγάλη αγάπη για τους θρεπτούς και τις θρεπτές, δούλους και δούλες που τους ανέθρεψαν οι ίδιες μαζί με τα αληθινά παιδιά τους: έτσι, η θρεπτή της σκληρής Βίτιννας, που θέλει να στείλει τον εραστή δούλο της στον δημόσιο χώρο βασανιστηρίων για να μαστιγωθεί ως τιμωρία στην απιστία του με μια φίλη της, μεσολαβεί για χάρη του με επιτυχία[21] ( 3ος αι. π.Χ.). Η Βίτιννα την είχε αναθρέψει μαζί με την κόρη της.
Η Α. Ρουσσοπούλου σε ένα νομικό άρθρο της σχολίασε μια απελευθερωτική επιγραφή από την Κάλυμνο του 2ου αιώνα μ.Χ. Σε αυτήν κάποια Αγαθή Δωροθέου, Αντιόχισσα, απελευθέρωσε ένα κορίτσι το οποίο είχε «λάβει», και όχι αγοράσει, αφού πρώτα, το κορίτσι αυτό, η Αφροδεισία, «παρέμενε» κοντά της έως το θάνατό της. Σύμφωνα με τη Ρουσσοπούλου, η Αφροδεισία δεν ήταν «θρεπτή», αλλά παραδόθηκε βρέφος στην Αγάθη μάλλον από τους γονείς της.
Η Αγάθη, προφανώς άτεκνη, χρειαζόταν την υποστήριξη της Αφροδεισίας στα γηρατειά της. Η Ρουσσοπούλου βρήκε παραλληλισμό με τις «ψυχοκόρες» της νεότερης εποχής.[22] Σε μια άλλη επιγραφή από τη Βέροια, της ίδιας εποχής, μια ηλικιωμένη γυναίκα, η Αριάγνη, στην αίτηση για βοήθεια που έστειλε στα αδέλφια της πήρε αρνητική απάντηση μαζί με τη συμβουλή να μην απελευθερώσει τη δούλη της καθώς ήταν το στήριγμα των γηρατειών της.[23]
Αλλά και για τις ταφικές τιμές, όταν δεν υπήρχαν παιδιά, ήταν απαραίτητοι οι δούλοι: δεν είναι τυχαίο ότι στις επιγραφές της Λυκίας απαντά η λέξη «μνημόδουλος», αυτός ήταν ο δούλος που αναλάμβανε τη φροντίδα του τάφου του κυρίου του με ανταμοιβή την απελευθέρωσή του. Στο λεξικό Liddel-Scott αναφέρεται ως αμφίβολης σημασίας και ότι απαντά στο ΤΑΜ 2 (3) στην πόλη Αρύκανδα.
Στην ίδια όμως πόλη μια γυναίκα, η Αρισταινέτη, μετά το θάνατο της κόρης της αναφέρει σε επιγραφή ότι θα απελευθερώσει τις δύο «προικαίαις» δούλες της για να προσφέρουν ταφικές τιμές στους τάφους της ίδιας και της κόρης της.[24]
Το ότι οι θρεπτοί αποτελούσαν μέλη του οίκου αποδεικνύεται από λυκιακές επιγραφές όπου οι θρεπτοί εξασφαλίζουν μια θέση στον οικογενειακό τάφο: π.χ. σε μια επιγραφή από την Τερμεσσό, η Αυρηλία Αθηναΐς αναφέρει ότι κατασκεύασε τη σωματοθήκη για την ίδια, τις κόρες της και τη θρεπτή της.[25]
Ταφική στήλη της Μνησαρέτης, όπου νεαρή υπηρέτρια κοιτάζει την αποθανούσα κυρία της. Αττική, περ. 380 π.χ., Γλυπτοθήκη του Μονάχου.
Όμως και η άλλη όψη, εκείνη της σκληρότητας που άγγιζε την απανθρωπιά ήταν εξίσου συχνή: οι γυναίκες-δούλοι ειδικά βρίσκονταν στο έλεος των κυριών τους, καθώς περνούσαν τον περισσότερο καιρό μαζί τους στον οίκο.
Έτσι στους «Μιμίαμβους» του Ηρώνδα οι κυράδες φέρονται βάναυσα στις δούλες τους, τις κατηγορούν για τεμπελιά και τις απειλούν με ξυλοδαρμό «Κορριτώ: Κάθησε, Μητρώ. (Στη δούλα). Ξεκουμπίσου και φέρε μια πολυθρόνα στην κυρία. Σήκω όρθια, είπα! Πρέπει όλα να της τα λες. Δεν θα κάνεις τίποτα, κακομοίρα μου, από μόνη σου; Δεν βαριέσαι, κοτρώνα έχω βάλει σε αυτό το σπίτι, όχι δούλα. Όταν όμως έρθει η ώρα να λάβεις το μερτικό σου από το αλεύρι, μετράς και τον τελευταίο κόκκο. Κι αν τόσο δα χυθεί στο πάτωμα, όλη τη μέρα γκρινιάζεις και ξεφυσάς και οι φωνές διαπερνούν όλους τους τοίχους. Τι τρίβεις εκεί; Βρήκες την ώρα, μωρή λησταρχία, να τα γυαλίσεις; Να ’χεις χάρη που έχω επίσκεψη την κυρία γιατί αλλιώς θα σου έδειχνα εγώ τι γεύση έχει το χέρι μου».[26]
Σε έναν άλλο μιμίαμβο, το «Προσκύνημα στον Ασκληπιό», μία από τις προσκυνήτριες μεταχειρίζεται με εξίσου άθλιο τρόπο την (μάλλον νουμιδή) δούλη της: «Στ’ ορκίζομαι σ’ αυτόν τον θεό Κύδιλλα, γιατί με κάνεις να ανάβω χωρίς να το θέλω, στ’ ορκίζομαι λέω που θα έρθει μέρα που το βρωμοκέφαλό σου αυτό θα το ξύνεις και θα κλαις».[27]
Σε ένα μύθο του Αισώπου, ένας άνδρας έχει εκπλαγεί τόσο από τη σκληρή συμπεριφορά της γυναίκας του προς τους οικιακούς δούλους ώστε την έστειλε στον πατέρα της με κάποιο πρόσχημα για να δει αν θα συμπεριφερόταν με τον ίδιο τρόπο και σε εκείνους τους δούλους που δούλευαν έξω από το σπίτι. Όταν γύρισε και τη ρώτησε γι’ αυτό το θέμα, του απάντησε ότι οι αγελαδάρηδες και οι βοσκοί την κοίταζαν με μισό μάτι, και τότε ο σύζυγος εξερράγη από το θυμό του για τη συμπεριφορά της.[28]
Στην τραγωδία του Ευριπίδη Υψιπύλη, η ηρωίδα, πρώην βασίλισσα της Λήμνου, και δούλη-τροφός του Οφέλτη, γιου του βασιλιά της Νεμέας Λυκούργου και της Ευρυδίκης, άθελά της γίνεται αιτία του θανάτου του νήπιου: η βασίλισσα Ευρυδίκη είναι ανελέητη στην απόφασή της για την τιμωρία της τροφού: «Δούλα ξενόφερτη κι αγορασμένη, που ’χεις στην κάθε ανάγκη εύκολο δάκρυ, θα μου πληρώσεις το χαμό του γιου μου με το δικό σου θάνατο, να ξέρεις».[29]
Η μητέρα του γιατρού του 2ου αιώνα μ.Χ., του Γαληνού, χαρακτηρίζεται από το γιο της ως οργιλωτάτη, ως μια δεύτερη Ξανθίππη.[30] Αυτή η γυναίκα, που ζούσε στα οικογενειακά κτήματα έξω από την Πέργαμο, όταν πάθαινε κρίσεις θυμού, ξεσπούσε δαγκώνοντας και δέρνοντας τις δούλες της. Η κακομεταχείριση των δούλων από τις καταπιεσμένες γυναίκες της δουλοκτητικής κοινωνίας ήταν συχνή ιδίως στη ρωμαϊκή περίοδο: αποκλεισμένες από τον δημόσιο βίο, υποταγμένες στο σύζυγο, με περιορισμένα δικαιώματα, αυτές οι γυναίκες ξεσπούσαν την οργή τους πάνω στους δούλους που βρίσκονταν πιο χαμηλά από τις ίδιες στην κοινωνική ιεραρχία.
Ρωμαία κυρία, καθισμένη σε πολυθρόνα, απολαμβάνει τις περιποιήσεις τεσσάρων θεραπαινίδων. Μαρμάρινο ανάγλυφο από το Neumagen της Γερμανίας, 3ος αι. μ.Χ
Αυτό δεν σημαίνει ότι έλειπαν και παραδείγματα γυναικών που κατόρθωσαν να διατηρήσουν τη στοιχειώδη για ανθρώπινα όντα ευαισθησία: π.χ. στο μυθιστόρημα του Αχιλλέα Τάτιου Λευκίππη και Κλειτοφών (2ος αι. μ.Χ.), το πορτρέτο της πλούσιας κυρίας Μελίττης είναι ανθρώπινο: έχοντας χηρέψει πρόσφατα, η Μελίττη ξαναπαντρεύεται με ένα νεότερό της άνδρα, τον ήρωα του έργου, τον Κλειτοφώντα, και ενώ επισκεπτόταν για επιθεώρηση τα κτήματά της, έπεσε στα πόδια της μια γυναίκα σε άθλια κατάσταση, παρακαλώντας την, σαν γυναίκα προς γυναίκα, να δείξει οίκτο.[31]
Η γυναίκα αυτή ήταν η αληθινή σύζυγος του Κλειτοφώντα, η Λευκίππη, που είχε πωληθεί ως δούλη από τους απαγωγείς της, και τώρα βασανιζόταν από τον σαδιστή επιστάτη της Μελίττης, γιατί αρνιόταν να υποκύψει στις σεξουαλικές του ορέξεις: η Μελίττη έδειξε οίκτο αλλά κάτι τέτοιο ήταν σπάνιο την εποχή εκείνη. Ήταν μια σπάνια περίπτωση όπου η κυρία ένιωθε τα κοινά στοιχεία που την ένωναν με τη δούλα: την αδυναμία τους ως γυναικών σε μια πατριαρχική κοινωνία.
Από την ομηρική εποχή εκφράστηκε η άποψη της δυστυχίας της αρχόντισσας που ο πόλεμος τη μετέτρεψε σε δούλη: π.χ. στο διάλογο του Έκτορα και της Ανδρομάχης, ο Έκτορας ανάμεσα στα άλλα λέει: «Όταν χαλκάρματος κάποιος Αχαιός πάρει τη λευτεριά σου και ξοπίσω του σε σέρνει δακρυσμένη. Και στο Άργος πέρα υφαίνεις έπειτα στον αργαλειό μιας ξένης κι από τη Μεσσηίδα ή την Υπέρεια σου λέει νερό να φέρνεις, πολύ άθελά σου, μα ανημπόρετη θα σε βαραίνει ανάγκη».[32]
Εξάλλου, όταν η Εκάβη μαθαίνει ότι δόθηκε με κλήρο στον Οδυσσέα, τον χειρότερο δυνατό αφέντη, και εκφράζει την απελπισία της, δέχεται την παρηγοριά του Ταλθύβιου, που της λέει ότι έτυχε σε καλή δέσποινα, εννοώντας την Πηνελόπη.[33]
Για τις δούλες, που κατά κανόνα δούλευαν στον οίκο, σημασία είχε κυρίως το ποιόν της δέσποινας, κάτω από την επίβλεψη της οποίας θα δούλευαν και λιγότερο του αφέντη, ο οποίος ασχολούνταν με την επίβλεψη των αρσενικών που δούλευαν στα χωράφια. Εξάλλου, και ο Ισχόμαχος, ο ήρωας του διαλόγου «Οικονομικός» του Ξενοφώντα (4ος αιώνας π.Χ.), στην εκπαίδευση της νεαρής συζύγου του, τονίζει ότι ανάμεσα στα βασικά της καθήκοντα είναι η επίβλεψη των δούλων του οίκου ακόμα και ο έλεγχος της σεξουαλικής ζωής τους.[34]  «Εκείνη όμως έπρεπε επίσης να καταπιαστεί ενδεχομένως με τα εργόχειρα. Κυρίως να πλησιάζει τον αργαλειό για να διδάξει ό,τι ήξερε καλύτερα από τους άλλους και να μάθει απ’ τη μεριά της ό,τι γνώριζε λιγότερο καλά».[35]
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδεχθεί κανείς την άποψη του καθηγητή κοινωνιολογίας Orlando Patterson ότι η ιδέα της προσωπικής ελευθερίας είχε εφευρεθεί από τις γυναίκες της ελληνικής τραγωδίας. Πολύ σωστά η καθηγήτρια φιλοσοφίας Βούλα Λαμπροπούλου επισημαίνει ότι αν και στις τραγωδίες οι γυναικείες φωνές υψώνονται προς υπεράσπιση της ειρήνης και της ελευθερίας, σε πρακτικό επίπεδο οι γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας δεν είχαν τη δυνατότητα, ίσως ούτε την επιθυμία να προκαλέσουν κοινωνικές μεταβολές. Επιπλέον, όντας μέλη βασιλικών οίκων δεν είχαν κοινά ταξικά συμφέροντα με τους δούλους και εκείνο που είχε σημασία για τις ίδιες ήταν η ευημερία του οίκου τους.[36]
Αν και οι γυναίκες, όπως και οι δούλοι, ανήκαν στα καταπιεσμένα στρώματα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, η καταπίεσή τους δεν ήταν ομόλογη: σαφώς οι γυναίκες της ελίτ κυριαρχούσαν επί των δούλων ή ακόμα και επί των φτωχών ελεύθερων ανδρών, τουλάχιστον από την ελληνιστική εποχή.
Υποσημειώσεις


[1] Βλ. Κ. Μαντάς, «Δούλοι και δουλεία στην αρχαιότητα», Corpus 24 (2001), σ. 44-52.
[2] Βλ. Α. Λεντάκης, Είναι η γυναίκα κατώτερη από τον άνδρα ή Πώς κατασκευάζεται η γυναίκα;, Αθήνα 1986, σ. 260-261.
[3] Ιλιάδα Ζ 298 κ.ε.
[4] Ευριπίδης, Ανδρομάχη, 213-214.
[5]Βλ. G. Lerner, The Creation of Patriarchy, ΝέαΥόρκη 1985.
[6] Οδύσσεια  α  430-433.
[7] Ιλιάδα  Ι 447-457.
[8] Αισχύλος, Αγαμέμνων, 132 κ.ε, εκδ. ΓΕΣ, Αθήνα 1973, σ. 69.
[9] Στο ίδιο, 56.
[10] D.E. McCoskey, «Slavery and the division of women in Aeschylus’ Oresteia», στο S.R. Joshel /S. Murnaghan (επιμ.), Women and Slaves in Greco-Roman Culture, Λονδίνο-ΝέαΥόρκη 1998, σ. 35-55.
[11] Ευριπίδης, Ανδρομάχη, 137 κ.ε.
[12] Στο ίδιο, 927.
[13] Σοφοκλής, Τραχίνιαι, 298-302, μετ. Κ. Γεωργουσόπουλος, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2003.
[14] Αισώπου μύθοι, τ. Α΄, εκδ. Τολίδη, μετ. Τ. Βουρνάς, Αθήνα χ.χ., σ. 41.
[15]Α.Ν. Oikonomides, «Graffiti-inscriptions from the excavations of the Αthenian agora at Kerameikos», Horos 4 (1986), σ. 57-58.
[16]Αρτεμίδωρος, 4.59.284.
[17] Στοίδιο.
[18] T. Wiedemann, Greek and Roman Slavery, Λονδίνο 1988, σ. 48-49.
[19]Ευριπίδης, Ίων, 835-841.
[20] K. Synodinou, On the Concept of Slavery in Euripides, Ιωάννινα 1977, σ. 62-65.
[21] Ηρώνδας, Μιμίαμβοι, μετ. Ρ. Μανθούλης, Αθήνα 2000, σ. 74-75.
[22] Α. Ρουσσοπούλου, «Ο θεσμός της ψυχοκόρης εις τα πλαίσια της συγχρόνου εποχής και του αρχαίου ελληνικού δικαίου», Νομικό Bήμα 13 (1965), σ. 163-165.
[23] SEG  XXXVI, 1986, num.590.
[24] SEG  XLIV, 1994, num. 1155.
[25]ΤΑΜ  ΙΙΙ.Ι, num. 237.
[26] Ηρώνδας, ό.π.,σ. 83.
[27] Στο ίδιο, σ. 61.
[28] Αισώπου μύθοι, ό.π.
[29] Ευριπίδης, Υψιπύλη, μετ.- διασκευή Τ. Ρούσσος, εκδ. Κάκτος, σ. 95.
[30] Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα, λ. «Γαληνός».
[31] Αχιλλέας Τάτιος, Λευκίππη και Κλειτοφών, 5.17.
[32] Ιλιάδα Ζ  454, κ.ε., μετ. Καζαντζάκη-Κακριδή.
[33] Ευριπίδης, Τρωάδες, 275-280.
[34] Ξενοφών, Οικονομικός  VII, 36-37.
[35] Y. Garlan, Η δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα 1988, σ. 179.
[36] Βούλα Λαμπροπούλου, Ο νους δεν έχει φύλο, Αθήνα 2006, σ. 15-19.


Βιβλιογραφία

 
·         GARLAN Y., Η δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα 1988.
·         JOSHEL S.R. / S. MURNAGHAM, Women and Slaves in Graeco-Roman Culture, Λονδίνο-ΝέαΥόρκη 1998.
·         ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ Β., Ο νους δεν έχει φύλο, Αθήνα 2006.
·         ΛΕΝΤΑΚΗΣ Α., Είναι η γυναίκα κατώτερη από τον άνδρα;, Αθήνα 1986.
·         LERNER G., The Creation of Patriarchy, Νέα Υόρκη 1985.
·         ΜΑΝΤΑΣ K., «Δούλοι και ελεύθεροι στην αρχαιότητα», Corpus 24 (2001), σ. 44-52.
·         —, Όψεις του θεσμού της δουλείας στους διαλόγους του Δίωνα Χρυσοστόμου, Αθήνα 2008.
·         OIKONOMIDES A.N., «Graffiti-inscriptions from the excavations of the Athenian agora at Kerameikos», Horos 4 (1986), σ. 57-58.
·         ΡΟΥΣΣΟΠΟΥΛΟΥ Α., «Ο θεσμός της ψυχοκόρης εις τα πλαίσια της συγχρόνου εποχής και του αρχαίου ελληνικού δικαίου», Νομικό Βήμα 13 (1965), σ. 163-165.
·         SYNODINOU Κ., On the Concept of Slavery in Euripides, Ιωάννινα 1977.
·         WIEDEMANN Τ.Ε.J., Greek and Roman Slavery, Λονδίνο 1988.


Περιοδικό, «Αρχαιολογία & Τέχνες», τεύχος 112, Σεπτέμβριος 2009.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Γυναίκα, δουλεία και ελευθερία στην ελληνική αρχαιότητα"

Η αρχαιότερη λιθοτεχνία στην Ευρώπη – Κοκκινοπηλός (33.000 π.Χ.) και η αρχαιότερη ταφή στην Ευρώπη (10.000 π.Χ.)

 


υπό Βίκτωρος Σαμπώ
Τοπογράφου Μηχανικού
Διοικητικού Συμβούλου του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοχωρίου-----


Ταύτην γαρ οικούμεν ουχ ετέρους εκβαλόντες ουδ΄ ερήμην καταλαβόντες ουδ΄ εκ πολλών εθνών μιγάδες συλλεγέντες, αλλ΄ ούτω καλώς και γνησίως γεγόναμεν ώστ΄ εξ ήσπερ έφυμεν, ταύτην έχοντες άπαντα τον χρόνον διατελούμεν, αυτόχθονες όντες και των ονομάτων τοις αυτοίς οίσπερ τους οικειοτάτους την πόλιν έχοντες προσειπεί. Μόνοις γαρ ημίν των Ελλήνων την αυτήν τροφόν και πατρίδα και μητέρα καλέσαι προσήκει ...-
Ισοκράτους Πανηγυρικός-----

Αυτό τον τίτλο είχε το άρθρο που δημοσίευσε το έγκυρο επιστημονικό περιοδικό New Scientist τεύχος 1701 με αφορμή την ανακάλυψη που περιγράφω παρακάτω:

Το Σεπτέμβριο του 1989 ανεκαλύφθη στο Ξηροχώρι Ν. Θεσσαλονίκης από τους Παλαιοντολόγους Γεώργιο Κουφό του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Λουϊ ντε Μπονίς του Πανεπιστημίου Πουατιέ της Γαλλίας το κρανίο ανθρωποειδούς – προγόνου του ανθρώπου, της ομάδας των ραμαπιθήκων, ηλικίας 9-11 εκατομμυρίων ετών.

Οι επιστήμονες το ονόμασαν «ουρανοπίθηκο Μακεδονικό». Σημειωτέον, ότι το παλαιότερο εύρημα ανθρωποειδούς –προγόνου του ανθρώπου(;)- ήταν εκείνο του Αυστραλοπιθήκου του Αφρικανικού, ο οποίος παρουσιάσθηκε στην περιοχή του Ισημερινού πριν 3 εκατομμύρια χρόνια (κατ΄ άλλους πριν 5 εκατομμύρια χρόνια) και βάσει αυτού του ευρήματος εθεωρείτο ως κοιτίδα του ανθρώπου, η Αφρική.

Όμως ο ραμαπίθηκος της Μακεδονίας είναι κατά 5-7 περίπου εκατομμύρια χρόνια αρχαιότερος απ΄ τον Αφρικανικό . Αυτό το γεγονός ώθησε το περιοδικό New Scientist να δώσει στο άρθρο του τον τίτλο «κοιτίδα του ανθρώπου η Ελλάδα και όχι η Αφρική». Εκτός από το εύρημα αυτό της Μακεδονίας και σε άλλα μέρη της Ελλάδας έχουν βρεθεί ευρήματα ανθρωποειδών, όπως π.χ. στην Πεντέλη (μεσοπίθηκος ο Πεντελικός, ηλικίας 10 εκατομμυρίων ετών), στο Αλιβέρι (Ελλαδοπίθηκος ο ημιόρθιος 9-10 εκατομμυρίων ετών) και φυσικά ο πρωτάνθρωπος Homo Errectus Trilliensis (αρχάνθρωπος της Τρίγλιας Χαλκιδικής) που έζησε πριν από 11 εκατομμύρια χρόνια (σύμφωνα με τα νέα ευρήματα που είναι απολιθωμένη κνήμη και τμήμα της κερκίδας μετά τον καρπόν του χεριού καθώς και πλήθος εργαλείων της τότε εποχής).

Άλλα στοιχεία που μας βεβαιώνουν ότι η Ελλάδα είναι η κοιτίδα του ανθρώπου, είναι:


1. Η ανακάλυψη στο σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής από τον καθηγητή Άρη Πουλιανό, του ανθρώπινου σκελετού, που χρονολογήθηκε 700.000 π.Χ και ανατρέπει έτσι τα δεδομένα περί αφρικανικής καταγωγής του ανθρώπου και περί της εξόδου του στην Ευρώπη πριν από 200-300.000 χρόνια. Ο αρχάνθρωπος που ανακαλύφθηκε έχει ύψος 1,5 μέτρο, σκελετό όρθιο, όγκο εγκεφάλου 1220 κ. εκ. και είναι ορθογναθικός δηλ. λευκός! Ενώ ο αφρικανικός είναι 1,2 μ. ύψος, ημιόρθιος και έχει όγκο εγκεφάλου 800 κ.εκ.. Στο σπήλαιο επίσης βρέθηκαν πολλά οστέϊνα εργαλεία, καθώς και τα ίχνη της αρχαιότερης φωτιάς που άναψε ποτέ ανθρώπινο χέρι στον πλανήτη (1.000.000 π.Χ.).
2. Παλαιολιθικοί οικισμοί στον Πηνειό της Θεσσαλίας (100.000 π.Χ.). Η γερμανική αρχαιολογική αποστολή στη Θεσσαλία ανακάλυψε το 1958 στις όχθες του Πηνειού, εργαλειακά παλαιολιθικά λείψανα ηλικίας 100.000 χρόνων . Σημειωτέον ότι το αρχαιότερο παλαιολιθικό εργαλείο που βρέθηκε στην Ελλάδα είναι ο «διπρόσωπος» λίθινος χειροπέλτης του Παλαιοκάστρου Σιάτιστας ηλικίας επίσης 100.000 χρόνων (βλ. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος 1 σελ. 35).
3. Παλαιολιθικοί οικισμοί του Λούρου της Ηπείρου (50.000 π.Χ.). Στις θέσεις Κοκκινοπηλός και Ασπροχάλκινο της κοιλάδας του Λούρου, κοντά στα Ιωάννινα, βρέθηκαν από ομάδα επιστημόνων του Καίμπριτζ 800 παλαιολιθικά εργαλεία και απολεπίσματα από μεταμορφωμένο ασβεστόλιθο (βλ. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμος 1 σελ. 38).
4. Παλαιολιθικά ευρήματα Αλοννήσου – αποδείξεις για την Αγηίδα. Ο αείμνηστος αρχαιολόγος Δ. Θεοχάρης, την περίοδο 1969-70 έφερε στο φως παλαιολιθικά εργαλεία, απολεπίσματα, καθώς και απολιθωμένα οστά ρινοκέρων, ιπποπόταμων και άλλων μεγάλων θηλαστικών, ευρεθέντα στην Αλόννησο (στην αρχαία Ίκο) των Β. Σποράδων, όταν την εποχή εκείνη η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη, τα νησιά των Β. Σποράδων ήταν ενωμένα με τη Μαγνησία και μεταξύ Αλοννήσου και Περιστέρας υπήρχε πεδιάδα, όπου στα 100.000 χρόνια περίπου από σήμερα, ζούσαν νομάδες κυνηγοί. Έτσι αποδεικνύεται η αλήθεια της Θεογονίας του Ησιόδου για την ύπαρξη της χέρσου γης της Αιγηίδας του Αιγαίου Όρους. «Αγαίω όρει πεπευκασμένω υληέντι ..» (Θεογονία 484), γιατί μόνο στη χέρσο γη της Αγηίδας μπορούσαν να ζήσουν αγέλες μεγάλων θηλαστικών.
5. Η αρχαιότερη λιθοτεχνία στην Ευρώπη – Κοκκινοπηλός (33.000 π.Χ.). Σε στρώμα ερυθρογής στη θέση Κοκκινοπηλός στη Ήπειρο βρέθηκε η αρχαιότερη λιθοτεχνία στη Ευρώπη και την Μεσόγειο φτιαγμένη με μικρές στομωμένες λεπίδες του 33.000 π.Χ. (Φ. Παπαδόπουλος: Η εποχή του Λίθου στην Ήπειρο, Δωδώνη).
6. Η αρχαιότερη Ναυσιπλοΐα στον κόσμο – Φράχθι Αργολίδας (7.000 π.Χ.). Το σπήλαιο αυτό έκρυβε πολλές εκπλήξεις για τους επιστήμονες. Εκεί βρέθηκαν εκτός από την αρχαιότερη ταφή στην Ευρώπη (10.000 π.Χ.), υπολείμματα προϊστορικής αλιείας και το σπουδαιότερο: κομμάτια από οψιδιανό του 7.000 π.Χ. (Σημειωτέον, ότι το ηφαιστειακό αυτό υλικό, υπάρχει μόνο στη Μήλο. Με την ίδια χρονολογία βρίσκουμε οψιδιανό στη Χαλκιδική και στη Χοιροκοιτία της Κύπρου). Αυτό είναι μία απόδειξη ότι το 7.000 π.Χ. οι Έλληνες είχαν εμπορικές επαφές μεταξύ τους.
7. Γεωργική καλλιέργεια στη Ν. Νικομήδεια (7.000 π.Χ.). Μαζί με τα άλλα ευρήματα που βρέθηκαν στη Ν. Νικομήδεια του Νομού Κοζάνης συγκαταλέγονται και 2000 περίπου σπόροι σιταριού απανθρακωμένοι. Αυτό μας δείχνει ότι οι μακρινοί εκείνοι πρόγονοί μας γνώριζαν την καλλιέργεια της γης από την 7η χιλιετία π.Χ. Η Ν. Νικομήδεια στη Μακεδονία και η Χοιροκοιτία στην Κύπρο, αποτελούν τις αρχαιότερες πόλεις με οικιστική δομή και οργάνωση στον κόσμο. Την εποχή εκείνη στο προκεραμικό στάδιο ακμάζουν η Κνωσός, ή Άργισσα της Θεσσαλίας, η Ελάτεια της Φθιώτιδας (πόλεις με πελασγικά ονόματα) κλπ.
8. Πολιτισμός του Σέσκλου (5.000 π.Χ.). Ο πολιτισμός του θεσσαλικού Σέσκλου είναι ο πρώτος ολοκληρωμένος πολιτισμός της Ευρώπης. Χαρακτηρίζεται από τις πάνω σε γηλόφους ακροπόλεις του, από την ωραία κεραμική διακόσμηση των γραμμικών και μαιανδροειδών γεωμετρικών σχημάτων και τις πέτρινες σφραγίδες. Την εποχή αυτή ακμάζουν η Νέα Μάκρη στην Αττική, ο Ορχομενός στη Βοιωτία, το Διμηνιό του Βόλου, ο Σάλιαγκας, νησάκι της Πάρου κλπ.

Πηγές:
Εφημερίδα «Οικονέα», Ιούλιος- Αύγουστος 1997
«Άνθρωπος», τεύχη 10 & 13
Περιοδικό «Δαυλός» τ. 147/3/94


***
Το παρόν κείμενο του εκλεκτού φίλου – συντοπίτη μας κ. Σαμπώ, δημσιεύθηκε στο περιοδικό «Ελλοπία» τεύχος 64 του 2003 και στην εφημερίδα του πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοχωρίου (φύλλο 109 / 2002) και αναδημοσιεύεται με συμπληρώσεις στη ΦτΣ.
Η χρονολόγηση του σκελετού έγινε με τις μεθόδους της αντήχησης του spin, των ηλεκτρονίων, της θερμοφωταύγειας, του ουράνιου / θόριου, του παλαιομαγνητισμού και των αμινοξέων.
Τη Γερμανική αρχαιολογική αποστολή την αποτελούσαν ο καθηγητής της προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης Βλαδ. Μιλόϊσιτς, ο οποίος σε συνεργασία με τον γεωλόγο Γιούνγκ και τους αρχαιολόγους Σνάϊντερ, Άνγκελι και Μπίλιντς. Οι επιστήμονες, ερευνώντας τα παλαιολιθικά στρώματα της Θεσσαλίας, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η τεράστια λίμνη που είχε σκεπάσει ολάκερη τη θεσσαλική πεδιάδα, κόβοντας ξαφνικά τη ζωή των παλαιολιθικών κατοίκων της, δημιουργήθηκε 30.000 χρόνια περίπου π.Χ. ως το 7.000 π.Χ. Η θεσσαλική λίμνη μ΄ όλες τις στάθμης της, εξακολουθούσε να σκεπάζει τη Θεσσαλία, ώσπου μετά από κάποιο φοβερό σεισμό, ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος, που ως τότε αποτελούσαν ένα βουνό, σχίστηκαν στα δύο και τα νερά της λίμνης ξεχύθηκαν στο Αιγαίο, ξεσκεπάζοντας ξανά τη θεσσαλική πεδιάδα. Οι θρύλοι για την Αγηίδα, που καταποντίστηκε σε κάποια από τις φοβερές γεωλογικές αναστατώσεις κι ο θρύλος για τον ελληνικό κατακλυσμό στη Θεσσαλία από τον οποίο γλίτωσε μονάχα ο Δευκαλίων και η γυναίκα του, για να σπείρουν λιθάρια και να φυτρώσουν άνθρωποι, πείθουν πως η περιοχή αυτή ήταν κατοικημένη πριν από τις μεγάλες γεωλογικές αναστατώσεις.
ίδετε ωσαύτως υποσημείωση ΙΙ
 
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ "Η αρχαιότερη λιθοτεχνία στην Ευρώπη – Κοκκινοπηλός (33.000 π.Χ.) και η αρχαιότερη ταφή στην Ευρώπη (10.000 π.Χ.) "
Related Posts with Thumbnails