ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Μια ιστορική προσέγγιση του Περικλή Ροδάκη

 

«Στην κυρίως Μ. Ασία οι Έλληνες είναι η πολυπληθέστερη εθνότητα. Αριθμεί 2.650.316 άτομα σ ένα σύνολο 9.868.706 δηλαδή αντιπροσωπεύουν το 26% και πάνω. Στην Αρμενία και Κουρδιστάν οι Έλληνες είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, αφού φτάνουν μόλις τους 31.214 κατοίκους σε σύνολο 2.644.140. Οι Έλληνες έχουν σαφή εθνική συνείδηση και διεκδικούν την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους. Αν στη Μ. Ασία περιλαμβάναμε και την Κωνσταντινούπολη – Α. Θράκη, τότε τo ποσοστό των Ελλήνων γίνεται ακόμη πιο μεγάλο. Ελέγχουν την οικονομική ζωή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι Έλληνες βρίσκονται στη Μ. Ασία από χιλιετίες. Αρχικά είχαν εγκατασταθεί στα παράλια της Μ. Ασίας (Δυτικά, Νότια και Βόρεια) και από τα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου σε ολόκληρη τη Μ. Ασία. Οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στη Μ. Ασία κατόρθωσαν να εξελληνίσουν, να αφομοιώσουν στον ελληνικό πολιτισμό ολόκληρη την περιοχή. Οι λαοί της Μ. Ασίας κρατούσαν τα εθνολογικά τους γνωρίσματα, αλλά είχαν μπει στα πολιτιστικά πλαίσια του ελληνικού πολιτισμού. Από νωρίς, πριν ακόμα από το Μ. Αλέξανδρο, στον Πόντο είχε διαμορφωθεί ένας ιδιότυπος Ελληνισμός, που απλώθηκε γύρω απ” όλη τη Μαύρη θάλασσα (Εύξεινο πόντο).
Στα χρόνια του Βυζαντίου, εδώ στη Μ. Ασία σημειώνονται βαθιές αλλαγές. Το Βυζάντιο, στο μέτρο που η αυτοκρατορία περιορίζεται εδαφικά, φορτώνει όλο το βάρος της οικονομίας του κράτους στη Μ. Ασία. Η άγρια αυτή φορολογική πίεση προκάλεσε τα μαζικά αγροτολαϊκά κινήματα, που συγκλονίζουν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία με κορυφαία το κίνημα του Θωμά του Σλάβωνα και των Παυλικανών – Μανιχαϊστών. Κοντά σ” αυτό πρέπει να πούμε ότι και όλα τα κινήματα των δυνατών για την κατάληψη του θρόνου τελικά εκμεταλλεύονται αυτήν τη δυσαρέσκεια.
Η λαϊκή αντίδραση στον κρατικό μηχανισμό του Βυζαντίου εκφράζεται και με την ανάπτυξη των αιρέσεων. Η Μ. Ασία από τα πρώτα χρόνια της διάδοσης του Χριστιανισμού είναι η εστία πολλών αιρέσεων. Η Εκκλησία ως οργάνωση και ιδεολογία είναι το όργανο του Βυζαντινού Κράτους. Ενάντια στην επίσημη Εκκλησία στρέφονται οι καταπιεζόμενες ομάδες που ζούσαν στο χώρο της Μ. Ασίας. Το Βυζαντινό Κράτος χτυπάει άγρια τις αιρέσεις.

Ιδιαίτερα άγρια χτυπήθηκαν οι Μανιχαϊστές, οι Παυλικανοί, οι Νεστοριανοί και οι οπαδοί του Μακεδόνιου. Οι Μανιχαϊστές κάηκαν μέσα στις εκκλησίες τους από το Βασίλειο Α” το Μακεδόνα. Όσοι γλίτωσαν τη σφαγή διέφυγαν στους Άραβες ή και στους Πέρσες. Το ίδιο θα γίνει λίγο αργότερα και με τους Παλικανούς στον Πόντο και στην Αρμενία. Οι Παυλικανοί σφάχτηκαν στο οχυρό της Αφρικής. Όσοι γλίτωσαν ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο με τους Μανιχαϊστές. Οι Νεστοριανοί θα χαιρετίσουν ως ελευθερωτές τους μουσουλμάνους στη Συρία, ενώ οι εικονοκλάστες που για μια περίοδο, με τη δυναστεία των Ισαύρων είχαν πάρει και την εξουσία στο Βυζάντιο, μετά τη νίκη των εικονολατρών διώχτηκαν άγρια. Οι περίφημοι Γιουρούκοι της νεότερης εποχής είναι παλιοί εικονομάχοι.

Οι αιρετικοί και οι διώξεις των Βυζαντινών διέσπασαν τα ελληνιστικά πλαίσια και διαμόρφωσαν σαφώς καθορισμένες πια εθνολογικές ομάδες.
Οι Έλληνες παραμένουν σταθεροί στις πόλεις. Είναι οι έμποροι, οι τεχνίτες και οι επαγγελματίες. Ενώ στην ύπαιθρο φουντώνουν οι αιρέσεις και διαμορφώνονται νέες εθνολογικές ομάδες, οι πόλεις παραμένουν βασικά ελληνικές.
Με την εμφάνιση των Τούρκων (Σελτζούκων, Οσμανλήδων ή Τουρκομάνων) οι αιρέσεις που βρίσκονταν σε διωγμούς από την Ορθόδοξη Εκκλησία και το Βυζαντινό Κράτος προσχωρούν στους εισβολείς. Οι περισσότεροι προσχώρησαν και στον Ισλαμισμό μια και η προσχώρησή τους δεν απαιτούσε Ορθοδοξία. Η κάθε αίρεση διατήρησε την ιδιαίτερη της πίστη αλλά τη δίπλωσαν μέσα στο γενικό πλαίσιο του Ισλαμισμού. Για άλλη μια φορά η Μ. Ασία έγινε η εστία αφέσεων. Και τώρα θα είναι αιρέσεις του Ισλαμισμού.

Οι Τούρκοι από την εμφάνισή τους ως και μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453) χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα στις επίσημες σχέσεις τους με τους υποταγμένους λαούς και με τους ξένους. Οι Έλληνες τελικά θα γίνουν από την πρώτη στιγμή οι έμποροι της Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα της Δ. Μ. Ασίας και της Βαλκανικής. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Οι Τούρκοι ήσαν ορδές, μπουλούκια. Ακόμα και ύστερα από την οργάνωση του στρατού τους από το Βυζαντινό αξιωματούχο Κέσε (Κόσσυφο) Μιχάλη ο στρατός τους δεν είχε επιμελητεία. Τον εφοδιασμό του στρατού με τρόφιμα, ένδυση και υπόδηση τον εξασφάλιζαν ελεύθεροι έμποροι που έτρεχαν πίσω από το στρατό.

Ακόμα το βασικό κίνητρο του Τούρκου πολεμιστή είναι το πλιάτσικο. Κατά πάγια τακτική ο Τούρκος Σερασκέρης παρέδιδε σε πλιάτσικο κάθε πόλη ή περιοχή που καταλάμβαναν. Οι Τούρκοι στρατιώτες άρπαζαν ό,τι έβρισκαν. Κανονικά έπρεπε να τα παραδίδουν στη διοίκηση και κείνη να τα μοίραζε. Ακόμα και τους αιχμαλώτους ή και τους άμαχους που έπιαναν τους πουλούσαν σκλάβους. Στη λεηλασία των πόλεων άρπαζαν ό,τι έβρισκαν, από οικιακά σκεύη ως ό,τι άλλο πολύτιμο έβρισκαν. Φυσικά ούτε ο στρατός σαν στρατός ούτε και οι στρατιώτες είχαν τη δυνατότητα να τα κουβαλήσουν μαζί τους.
Πίσω από ο στρατό ακολουθούσαν οι έμποροι που ήσαν ταυτόχρονα και επιμελητεία του τουρκικού στρατού. Αυτοί κουβαλούσαν τρόφιμα και ρουχισμό και αγόραζαν τα πλιάτσικα. Ούτε και αυτοί θα τα κουβαλούσαν μαζί τους. Τα αγόραζαν όσο όσο από τους Τούρκους και την επομένη τα πουλούσαν στους ίδιους τους χωρικούς ή τους κατοίκους της πόλης από τους οποίους τα είχαν αρπάξει. Αν η πόλη καταστρεφόταν συθέμελα τότε μετέφεραν τα πλιάτσικα στα γύρω χωριά και τα μεταπουλούσαν.
Έλληνες έμποροι ακολούθησαν τον τουρκικό στρατό στη Βαλκανική και θα φτάσουν μαζί του στην Ουγγαρία και ως την Πολωνία. Μερικοί από αυτούς θα μείνουν για πάντα εκεί δημιουργώντας τις πρώτες ελληνικές παροικίες στην Κεντρική Ευρώπη.
Ο Τούρκος ή ο εξοθωμανισμένος ήταν στρατιώτης και δεν έκανε καμιά άλλη δουλειά. Οι εξισλαμισμένοι αλλά όχι και εξοθωμανισμένοι κρατούσαν τα κτήματά τους και μπορούσαν να τα αυξήσουν.

Οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τους Έλληνες από την αρχή στον κρατικό τους μηχανισμό. Για την επαφή τους με τις άλλες χώρες χρειάζονταν μορφωμένους, γλωσσομαθείς. Οι Τούρκοι ποτέ δεν απόχτησαν δικούς τους γλωσσομαθείς. Έτσι καθιερώθηκε ο τίτλος του διερμηνέα σε όλη, την κλίμακα της ιεραρχίας τους. Και το αξίωμα του μεγάλου διερμηνέα ήταν ισοδύναμο με εκείνο του υπουργού Εξωτερικών. Οι Έλληνες μορφωμένοι που θα συγκεντρωθούν στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης έφτασαν ακόμα να πάρουν και πιο μεγάλα αξιώματα: εκείνα των ηγεμόνων της Βλαχίας και της Μολδαβίας.
Έλληνες και Αρμένιοι ελέγχουν την οικονομική ζωή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Γάλλος επιτετραμμένος θα πει για τους Έλληνες:
«Μα δεν μπορεί να σχεδιάσει κανείς ένα οικονομικό σύστημα μέσα σε μια στιγμή και να ανατρέψει παραδόσεις, συνήθειες και ανάγκες πολλές φορές αιώνων. Όλο το μικρό εμπόριο και ένα μέρος του μεγάλου εμπορίου ήταν στα χέρια των Ελλήνων. Τα παζάρια ήταν γεμάτα από Έλληνες εμπόρους. Οι μεταφορές γίνονται μόνο με ελληνικά καράβια. Και τα απειροελάχιστα της καθημερινής και της ολικής ζωής, κατευθύνονται από τους Έλληνες. Δεν είναι δυνατό να φανταστείς τη ζωή στην Τουρκία χωρίς αυτούς. Και αυτό ισχύει από αιώνες… στην πραγματικότητα από πάντοτε»!. (Στη φωτό:  Έλληνας έμπορας.)

Οι Έλληνες απόκτησαν από νωρίς εθνική συνείδηση και γύρεψαν την απελευθέρωσή τους. Και η εθνική συνείδηση στους Έλληνες ( Ντριώ και Λερπιέ: «Η Διπλωματική ιοτορία της Ελλάδας», σελ. 53 — 54.) εδραιώνεται με την πάλη κατά των Τούρκων. Όσοι από τους λαούς που ζούσαν στον ελλαδικό χώρο θα πάρουν μέρος στον αγώνα κατά των Τούρκων θα ενσωματωθούν στη νεοελληνική εθνότητα (Αρβανίτες, Σλάβοι κλπ.) . Μετά την απελευθέρωση ενός τμήματος του ελλαδικού χώρου και τη δημιουργία του πρώτου εθνικού κράτους, η εθνική κίνηση των Ελλήνων που ζούσαν στη Μ. Ασία εντείνεται και παίρνει άλλες διαστάσεις. Στην ουσία, την οικονομική ζωή του νέου μικρού ελληνικού κράτους την ελέγχει το εμπορομεσιτικό κεφάλαιο, που έχει τη βάση του στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το οποίο θεωρεί πατρίδα του την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα στοιχεία του εμπορομεσιτικού αυτού κεφαλαίου είναι δραστήρια και θα πιέζουν και το μικρό ελεύθερο κράτος στην πραγματοποίηση των ονείρων της Μεγάλης Ελλάδας. Η κίνηση των Ελλήνων γίνεται μπαμπούλας για τους Τούρκους.

Οι Έλληνες είναι κατασπαρμένοι σε όλη τη Μ. Ασία. Κάτι ανάλογο, αλλά σε μικρότερη κλίμακα στη Δ. Μικρά Ασία συμβαίνει και με τους Αρμένιους.
Οι Νεοτούρκοι συνειδητοποιώντας την κατάσταση αυτή παίρνουν την απόφαση του 1911: να εξοντώσουν ή να εκτουρκίσουν τους Έλληνες και τους Αρμένιους με τη βία. Και επειδή ο εκτουρκισμός ήταν αδύνατος δεν απόμενε για τους Νεότουρκους άλλη διέξοδος από την εξόντωση. Οι Νεότουρκοι θέλουν να δημιουργήσουν χώρο που θα γίνει πατρίδα των Τούρκων. Η απόφαση για την εξόντωση των Ελλήνων και των Αρμενίων πάρθηκε το 1911. Η απόφαση αυτή θα μπει σε πράξη με την κήρυξη του Α” Παγκόσμιου Πολέμου (γενοκτονία Αρμενίων και εκτοπισμός των Ελλήνων) και θα ολοκληρωθεί το 1922 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή των Ελλήνων οπότε θα ξεριζώσουν από τη Μικρά Ασία Έλληνες και Αρμένιους, εκτός από όσους υπέκυψαν και έγιναν μουσουλμάνοι. Ένα μικρό τμήμα αυτών των εθνών που ζούσαν στη Μικρά Ασία θα γίνουν μουσουλμάνοι και θα πληθύνουν τις τάξεις των κρυπτοχριστιανών. Την ολοκλήρωση του έργου που άρχισαν οι Νεοτούρκοι το 1915 την ολοκλήρωσε ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1922.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του ιστορικού συγγραφέα Περικλή Ροδάκη » Ο ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΟΤΉΤΩΝ»

ΠΗΓΗ